Tajemnica weneckich rumaków

Na fasadzie okazałej Bazyliki św. Marka w Wenecji ujrzycie rzeźby czterech koni. Znane jako Rumaki Lizypa, Konie świętego Marka (Cavalli di San Marco). Te, które podziwiać dziś możecie nad wejściem do bazyliki, to kopie starożytnych rumaków, z którymi łączy się pewna ciekawa legenda. Oryginały mają za sobą długą i burzliwą przeszłość i spoczywają dziś w muzeum bazyliki – Museo Marciano. Do dziś nie wiadomo, kto jest ich twórcą i kiedy dokładnie powstały. Niektórzy uważają, że są dziełem Rzymian, niektórzy obstają przy ich greckim rodowodzie. Popularna nazwa Rumaki Lizypa wskazuje na autorstwo Lizypa z Sykionu, greckiego rzeźbiarza żyjącego w IV p.n.e. Inni uważają, że mogą być dziełem jego uczniów lub brata Lizystratosa. Do dziś przyjmuje się dość długi okres ich możliwego powstania: od VI wieku p.n.e. do IV wieku n.e. Przez wiele wieków wierzono, iż rzeźby wykonane są z brązu i nazwane też były “Brązowymi końmi”. Jednak badania chemiczne wykazały, że w około 97% składają się z miedzi (rame). To miałoby wskazywać bardziej na okres rzymski niż hellenistyczny. Jednak teoria grecka nadal zostaje dominująca (choć we Włoszech ma mniej zwolenników niż w Grecji).

Pewne jest, że konie znajdowały się już w naszej erze w Konstantynopolu, wraz z połączoną z nimi kwadrygą, która nie została zachowana. Nie jest już jednak pewne, gdzie rumaki znajdowały się wcześniej. Niektórzy uważają, że na greckiej wyspie Chios. Zwolennicy rzymskiego pochodzenia uważają, że rzeźba została wykonana na polecenie Nerona w Rzymie. Miała ona uświetnić zwycięstwo nad Partami i zdobić łuk triumfalny. Stąd miała być wywieziona w 328 roku przez Konstantyna na wschód.*

Z przenosinami rzeźby łączy się legenda upadków kolejnych potęg:

• Przeniesienie rzeźb z Rzymu do Konstantynopola (choć to nie potwierdzone) – stopniowa utrata prymatu Rzymu na rzecz Konstantynopola.
• Rok 1204 – Enrico Dandolo wraz z krzyżowcami napada na Konstantynopol (tam konie zdobiły hipodrom) i każe wywieźć rzeźby do Wenecji. W 1206 konie drogą morską docierają do Wenecji – pada bizantyjskie cesarstwo Komnenów (dynastia bizantyjska). Tu umieszczono je na bazylice św. Marka, zbudowanej w latach 1063-94. W Wenecji, nad głównym portalem bazyliki, stały dumnie przez sześć wieków.
• Rok 1797 – w połowie maja wojska Napoleona wkroczyły do Wenecji. Plac świętego Marka nazwał on przy tej okazji “najpiękniejszym salonem Europy”. 13 grudnia rumaki zostały zdjęte z fasady i na potężnym platformach ciągniętych przez prawdziwe konie przetransportowane do Paryża – nastąpił upadek Wenecji. W Paryżu ustawiono je najpierw w Tuileries, a od 1808 roku zdobiły słynny Łuk Triumfalny.
• Rok 1815 – rzeźby wracają do Wenecji, na polecenie Franciszka cesarza Austrii – upadek Napoleona.
• Rok 1915 – w obawie przed bombami rzeźby zdjęto z bazyliki i w 1917 roku przeniesiono do Rzymu, do Palazzo Venezia – rok później pada imperium Habsburgów.
• rok 1919 – konie wracają do Wenecji. W 1940 znów w obawie przed bombardowaniami zostają zdjęte z fasady. Kilka lat później upada Trzecia Rzesza.

W ten właśnie sposób legenda czterech weneckich rumaków została połączona z upadkami kilku mocarstw. Możnowładcy powinni więc pilnować ich spokoju. Do muzeum przy bazylice przeniesione zostały w latach 80-tych, by nie zniszczyło ich coraz bardziej zanieczyszczone weneckie powietrze. Wcześniej próbowano walczyć z zagrażającym im smogiem przy pomocy wielkiego wentylatora umieszczonego na jednej z kopuł.

zdjęcia:

https://pl.wikipedia.org/wiki/Rumaki_Lizypa#/media/File:Horses_of_Basilica_San_Marco_bright.jpg; https://it.wikipedia.org/wiki/Cavalli_di_San_Marco#/media/File:Venice_-_Basilica_San_Marco.JPG

źródła:

*W. Łysiak, Wyspy Zaczarowane, Krajowa Agencja Wydawnicza, Kraków 1986, s.28-29.