Język włoski,  Przewodnik,  Wszystkie wpisy

Jak nie zwariować we włoskim barze

Dziś ciąg dalszy kawowych opowieści. Michele przedstawi nam dziś bardzo ciekawy zwyczaj, określany jako caffè sospeso i uratuje nas przed ewentualnymi niespodziankami związanymi z zamawianiem kawy we Włoszech.

[versione italiana sotto]

 

Il caffè sospeso

Podam wam dziś na konkretnym przykładzie, jak ważna jest kawa jako wyraz przyjaźni, gościnności, solidarności i serdeczności. Opowiem wam o pewnym ciekawym fenomenie, który zrodził się w Neapolu: il caffè sospeso (zawieszona kawa).

Chodzi o pewien społeczny i solidarny zwyczaj panujący w Neapolu, który polega na tym, iż zostawia się w barze pieniądze na filiżankę kawy dla nieznajomego. Osoba płacąca za caffè sospeso, płaci za dwie kawy, a wypija jedną. W ten sposób później, gdy do baru wchodzi osoba, którą nie stać na kawę, pyta o caffè sospeso. Jeśli odpowiedź jest twierdząca, podawana jej jest kawa, którą wypija, jakby była mu ona postawiona przez tego pierwszego klienta. Jest to, jak mawia się w dialekcie neapolitańskim, ‘O cafè suspiso. To swoisty wyraz miłości do drugiego człowieka.

Śniadanie w barze: jedna i tysiąc kaw – kawa i jej dzieci.

We Włoszech, jeśli rano chcecie zjeść śniadanie na mieście, udajecie się do baru. Może to być zwyczajny bar lub bar połączony z  cukiernią (bar – pasticceria), który oferuje  także wyroby cukiernicze i różnego rodzaju małe ciasteczka (pasticcini), które w Rzymie nazywane są też pastarelle (piccole paste), a te większe – paste, lub jeszcze inaczej w zależności od jakże licznych regionalnych dialektów. Uważajcie jednak na słowo pasta (w liczbie mnogiej paste), by nie pomylić jej ze słynnym daniem spożywanym we Włoszech na obiad lub kolację, czyli z makaronem (pasta). Wymawia się je bowiem tak samo, ale paste i pasticcini w pasticcerii to właśnie różnego rodzaju ciastka i ciasteczka. Oczywiście pomocą w rozróżnieniu będzie kontekst i miejsce. Zgłębiając to językowe zagadnienie (dla osób szczególnie zainteresowanych językiem włoskim): jeśli mówimy o ciastkach, używamy liczby mnogiej “paste”, poza sytuacją, gdy chcemy wyłącznie jedno konkretne. W barze zatem powiemy: Vorrei delle paste per favore. I będziecie mogli wybierać z niezliczonych rodzajów słodkich pyszności średniego i mniejszego rozmiaru. Te mniejsze nazywane są także mignon (z  języka francuskiego)*. Temat włoskich ciast i ciasteczek zgłębimy dokładniej w kolejnych wpisach. Jeśli natomiast będziecie chcieli kupić makaron (na obiad lub kolację), użyjecie słowa “pasta” w liczbie pojedynczej: Vorrei un chilo o un pacco di pasta (chciałbym kilo lub paczkę makaronu) lub Vorrei della pasta (chciałbym makaron), Vorrei diversi tipi di pasta/ Vorrei diverse varietà di pasta (chciałbym różne rodzaje makaronu), ale nigdy w liczbie mnogiej: di paste.

Wróćmy teraz do naszej kawy. Wchodzimy do zwykłego baru (na szyldzie znajdziecie często zobaczycie napis bar / caffè) lub baru, który jest też cukiernią (pasticceria). Zwróćcie uwagę właśnie na te napisy. Musi być napisane bar lub caffè oraz pasticceria. Jeśli na szyldzie widzicie wyłączenie napis “pasticceria” znaczy, że sprzedają tam jedynie wyroby cukiernicze i nie będziecie się mogli tam napić ani kawy ani innych napojów alkoholowych i bezalkoholowych.

W barach króluje bez wątpienia kawa. Wielkie jest jej królestwo i liczni jej książęta. Lub jeśli wolicie: jest matką wielu dzieci [kawa po włosku jest rodzaju męskiego; Michele używa więc tu zwrotu padre con molti figli – ojciec z wieloma dziećmi]

Po wejściu barista zapyta was więc po przywitaniu, co może wam podać (cosa posso offrirvi? cosa prendete?). I muszę was zmartwić, ale odpowiedzi we Włoszech na to pytanie możecie usłyszeć naprawdę bardzo wiele. Ponieważ nie ma jednej kawy, jest wiele jej rodzajów!

Przede wszystkim możecie odpowiedzieć un caffè, grazie. Co dostaniecie zamawiając najprostszą kawę we Włoszech? Będzie to espresso: mała mocna kawa, podana zwykle w porcelanowej filiżaneczce, do posłodzenia według własnego uznania. Jak już może wiecie, my Włosi jesteśmy bardzo kreatywni i pełni fantazji, i uwielbiamy wymyślać różne nowe rzeczy i eksperymentować (może nawet za bardzo, pomyślicie!) tworząc różne ciekawe zwyczaje, które potem z pasją  pielęgnujemy tak, iż często stają się one stopniowo regionalną tradycją. Jak więc mogłoby to ominąć kawę?

Stąd właśnie liczne odmiany kawy, które możemy nazwać jej dziećmi. Oto lista obowiązująca w całych Włoszech. Nazwy te jednak w różnych miastach mogą kryć za sobą nieco inny rodzaj kawy. Caffè macchiato, cappuccino, caffelatte w różnych miejscach podawane mogą być trochę inaczej.

Dzięki tej liście, będziecie mogli spróbować wszystkich odmian kawy, gdy niedługo (mam nadzieję) przyjedziecie do Włoch.

Caffè

Kawa espresso, podawana w porcelanowej filiżaneczce. Wystarczy poprosić o kawę (caffè). Można dodać słowo espresso, ale nie jest to konieczne. Zwykle dodają je właśnie wyłącznie obcokrajowcy, ponieważ dla Włochów słowo kawa bez żadnych przymiotników oznacza właśnie espresso. Jeśli będziemy chcieli kawę inną niż espresso, dodamy jednak inne przymiotniki i słowa, które niebawem poznacie.

Czasem zamawiając zwykła kawę (czyli espresso), możecie zostać zapytani, czy chcecie ją w szkle (al vetro), i by odmówić i powiedzieć, że chcecie klasyczna kawę w filiżance możecie odpowiedzieć: “caffè in tazza”. Jeszcze jedna ciekawostka dla was. Nawet jeśli mówi się w filiżance (in tazza) a nie w filiżaneczce (in tazzina), zawsze chodzi w tym wypadku o małą porcelanową filiżankę (tazzina di porcellana). Nie dostaniecie nigdy filiżanki w większym rozmiarze, jak do herbaty czy mleka. Jeśli jednak poprosicie o caffè americano, która jest kawą dużo słabszą, często też na bazie z kawy zbożowej, może ją dostać w większej filiżance lub kubku. Nie chciałbym obrazić Amerykanów ani innych narodowości, ale pamiętajcie, że dla nas Włochów caffè americano nie jest prawdziwą kawą. Kawa [caffè] oznacza dla Włochów espresso.

 

Caffè al vetro (kawa w szkle)

To kawa espresso podana w szklanej filiżance lub kieliszku. Może wyda wam się to dziwne, ale wiele osób woli właśnie tak podaną kawę. Smak kawy wynika nie tylko z jakości kawy (mamy różne jej mieszanki), jakości wody, rodzaju urządzenia, lecz także z materiału, w jakim zostaje podana. Sprawdźcie sami, czy będziecie w stanie wyczuć różnicę w smaku, w przypadku tej samej wody i mieszanki!

 

Caffè ristretto

To espresso z mniejszą ilością wody niż tradycyjne. Jest więc gęstsze i bardziej kremowe.

Caffè ristretto al vetro

Caffè ristretto podane w naczyniu ze szkła.

Caffè lungo

Kawa która, w odróżnienia do ristretto, jest przyrządzana z większą ilością wody. Zwykle ma ona objętość dwóch porcji espresso. Caffè lungo podawane jest w małej filiżance.

Caffè macchiato

Espresso z kilkoma kroplami mleka, które zabarwiają je na biało. Kawy jest więc dużo więcej niż mleka. Podawane w porcelanowej filiżance. Caffè macchiato freddo kawa espresso z niewielkim dodatkiem zimnego mleka. Caffè macchiato caldo – Kawa espresso z niewielkim dodatkiem ciepłego mleka.

Caffè lungo macchiato freddo

Słabsze espresso (lungo) z niewielkim dodatkiej zimnego mleka.

Caffè lungo macchiato caldo

Słabsze espresso (lungo) z niewielkim dodatkiem ciepłego mleka.

Caffè ristretto macchiato freddo/caldo

Mocne kremowe espresso z ogrobiną zimnego/ciepłego mleka.

Jeśli któryś z powyższych rodzajów kawy zażyczycie sobie w szklanym naczyniu (al vetro), to przy zamawianiu użyjecie pięknego długiego zdania: caffè macchiato freddo/caldo al vetro lub caffè lungo macchiato freddo/caldo al vetro.

Latte macchiato

W odróżnienie od caffè macchiato, to szklanka mleka (zwykle ciepłego, chyba że poprosicie o zimne) z niewielkim dodatkiem kawy, podane w długiej i cienkiej szklance, a nie w kubku. Więc jeśli chcecie mało kawy a dużo mleka, poproście o latte macchiato. Jeśli natomiast chcecie więcej kawy a mniej mleka, zamówcie caffè macchiato freddo/ caldo (gdy chcecie espresso) lub caffè lungo macchiato freddo/caldo. W przypadku latte macchiato, możecie określić, czy chcecie zimne mleko i ciepłą kawę lub odwrotnie, czy też oba składniki ciepłe lub zimne. Możecie użyć wszystkich kombinacji!

Caffelatte

Kawa z mlekiem podawana w dużej filiżance lub kubku, najczęściej w podobnym stosunku kawy do mleka. Może być podana na ciepło lub zimno.

Cappuccino

Zwane również cappuccio. Kawa ze spienionym mlekiem. Ta “kremowość” mleka odróżnia ją właśnie od latte macchiato, caffè macchiato, caffellatte, w przypadku których nie spienia się mleka. Podawane na ciepło w porcelanowej filiżance średniego rozmiaru. Mleczna pianka pokrywa niemal jedną trzecią filiżanki, i musi być gęsta i nie za lekka. Nazwa pochodzi od koloru podobnego do barwy stroju noszonego przez braci kapucynów. Jak mogliście podejrzewać, mamy także różne warianty cappuccino: cappuccino ciemne i cappuccino jasne, z zależności od różnego stosunku kawy i mleka. Możecie poprosić także o posypanie gęstej pianki odrobiną kakao.

 

Marocchino

Espresso z gęstą czekoladą (fondente) i spienionym, kremowym mlekiem. Podawane na ciepło w szklanym kieliszku.

Caffè con panna

Smaczna odmiana espresso lub caffè lungo podawana z dodatkiem bitej śmietany.

 

Latem, gdy jest bardzo ciepło, gorąca kawa nie jest idealnym pomysłem. By sobie jej jednak nie odmawiać, możecie wybrać caffè freddo (zimną kawę) oraz różne liczne jej odmiany. Weźcie jednak pod uwagę, iż może się ona różnić od siebie nie tylko między regionami, lecz nawet między barami w tym samym mieście. To typowe dla Włoch 🙂

Caffè in ghiaccio

To ciepła posłodzona kawa espresso podawana w szklance z kostkami lodu.

Caffè shakerato

Ma te same składniki, które znajdziecie w caffè in ghiaccio, ale wszystko jest wstrząśnięte a więc bardziej spienione i zwykle już bez kostek lodu. Zgodnie z tradycją często z dodatkiem whisky lub likieru waniliowego.

Crema di caffè o sorbetto di caffè

Jak caffè shakerato ale zmiksowane, a więc jeszcze bardziej spienione i przypominające krem.

Autor: Michele

 

Mam nadzieję, że długa lista kawowego menu we włoskim barze już wam niestraszna. Nie liczcie też na zrozumienie Włochów, gdy rano w barze przyjdzie wam ochota na herbatę. Pamiętam, że gdy  chciałam ją zamówić rano w barze w Mesynie, barista spytał szczerze zmartwiony, czy jestem chora. Przy drugiej i ostatniej próbie następnego dnia w innym lokalu, zaproponowano mi Ice Tea. Takie to były moje wpadki lata temu we włoskim barze przy okazji pierwszej studenckiej wymiany, gdy niewielkie miałam jeszcze pojęcie o panujących tam zwyczajach. Zabawną scenę widziałam też kilka dni później. Polski wielbiciel latte (w Polsce: kawy z mlekiem) zamawiał ją przede mną używając właśnie tego słowa. Barman dopytał dwa razy, czy aby dobrze usłyszał. Tamten jednak niczego nie podejrzewając z pewnością w głosie potwierdził, że chce właśnie latte i nic innego. Po chwili wylądowała przed nim duża szklanka gorącego mleka. I to w ciepły lipcowy poranek. Wiecie już teraz, co oznacza włoskie słowo latte. Może wy też mieliście jakieś zabawne barowe sytuacje we Włoszech? A może chcecie dopytać o coś Michele?

Niebawem kolejne włoskie ciekawostki od Michele. Jeśli nie czytaliście jeszcze części pierwszej, czyli wstępu do świata włoskiej kawy, znajdziecie ją tu. Zapraszamy też do aktywności na grupie “Michele wyjaśnia Włochy/Michele spiega l’Italia“: https://www.facebook.com/groups/168071900521135/. Może jest jakaś tematyka, która szczególnie was nurtuje? Jeśli tak, dajcie nam znać.

 

 

* przyp. tłum: we włoskich przepisach kulinarnych znajdziecie więc pastarelle mignon, pasticcini mignon.

 

 

Il caffè sospeso

Per farvi capire con un esempio concreto quanto è importante il caffè come gesto di amicizia, ospitalità, solidarietà, convivialità, vi racconto di una particolarità nata a Napoli. Il caffè sospeso.

Si tratta di una abitudine sociale e solidale in uso a Napoli con cui si lascia pagato in un bar una tazzina di caffè espresso per uno sconosciuto. Chi lascia un caffè sospeso, paga due caffè e ne consuma uno. Così quando una persona bisognosa entra nel bar e chiede se c’è un caffè sospeso, se riceve una risposta positiva gli prepareranno un caffè che potrà bere come se gli fosse stato offerto da quel cliente. Questo è ‘O cafè suspiso, cioè il caffè sospeso come si dice in dialetto napoletano. Un gesto d’amore per il genere umano.

Colazione al bar: uno, mille caffè – il caffè e i suoi figli.

Se la  mattina volete fare colazione fuori casa,  in Italia si va al bar,che potrà essere un semplice bar o anche un bar – pasticceria, che offrirà anche dolci e “pasticcini” detti specie a Roma anche  “pastarelle” ( cioè paste piccole) e se più grandi anche chiamate “paste” o con altre parole nei numerosi dialetti regionali. Attenzione però: anche se si chiama “pasta”  ( “paste” al plurale) non va confusa con la più famosa “pasta” cioè quella che si cucina per il pranzo o la cena. Si chiama e pronuncia allo stesso modo, ma la pasta e paste della pasticceria sono dei dolci, dei pasticcini. Ovviamente per sapere a cosa ci vogliamo riferire ci aiuterà il contesto o anche il posto. Inoltre, per coloro di voi che sono più curiosi della lingua italiana, normalmente quando intendiamo i dolci si usa “paste” al plurale, tranne che non ne vogliamo proprio solo una. Così al bar- pasticceria si chiederà: “ Vorrei delle paste per favore”. E potrete scegliere tra gli infiniti piccoli dolci medi o piccoli, detti anche mignon ( alla francese) e altri prodotti di pasticceria. Poi ne parleremo meglio  in una successiva sezione. Mentre se si vuole comprare della “pasta”da mangiare come prima pietanza in un pranzo o cena si userà al singolare “ pasta” e si dirà ad esempio:   “ Vorrei un chilo o un pacco di pasta”  oppure “ vorrei della pasta” oppure “ vorrei diversi tipi di pasta” oppure con un sinonimo “ vorrei diverse varietà di pasta” e non “ di paste”.

Torniamo al caffè. Entrate in un bar ( spesso nell’insegna ci sarà scritto anche  bar- caffè) o in un bar anche pasticceria. ( attenzione: nell’insegna del negozio deve esserci scritto sia “bar” o “caffè” sia “pasticceria”. Se c’è scritto solamente “pasticceria” venderà solo dolci ma non caffè né altre bevande alcoliche o non alcoliche). Nel bar il caffè è sicuramente il re. Ma di un grande regno con molti principi.  O, se preferite, è un padre con molti figli.

Incominciamo dall’inizio. Una volta entrati il barista vi chiederà: “buongiorno, signore/signori. Cosa posso offrirvi?” Oppure “ Cosa prendete?”.  O domande simili. A questo punto mi spiace dirvi  che  in Italia   le risposte possono essere tantissime! Infatti non c’è solo il caffè, ma tanti tipi di caffè!

Innanzitutto  potrete rispondere: “ un caffè, grazie”. E che cosa berrete ordinando un semplice caffè in Italia? Sarà  il caffè espresso.  Cioè un caffè ristretto servito caldo normalmente in una tazzina di porcellana, da zuccherare a piacimento. Ma, come forse già sapete, noi Italiani siamo  fantasiosi e creativi e amiamo inventare e sperimentare ( anche troppo magari penserete!) creando differenze e particolarità, che custodiamo con passione facendole spesso diventare diversità regionali e locali e poi tradizioni. Perciò come non potevamo farlo con il caffè?

Eccovi quindi vari particolari tipi di caffè che  possiamo chiamare i suoi figli.

Questa che segue è una tabella  valida generalmente in tutta Italia. Ma in alcune città i nomi potrebbero cambiare specie per il caffè macchiato e il cappuccino e il caffellatte che spesso si confondono  tra loro.

Così potrete assaggiarli tutti quando verrete, spero presto, in Italia.

Caffè: caffè espresso servito caldo in tazzina di porcellana.  In Italia basta dire caffè. Si può anche specificare caffè espresso,  ma non è necessario. Anzi di solito lo dicono gli stranieri, perché per noi italiani il caffè senza altri aggettivi è il caffè espresso. Se vogliamo delle varianti, si aggiungeranno altri aggettivi o parole in aggiunta a caffè, come vedremo dopo.

A volte, specie se vi si chiede se lo volete al vetro, che vi spiego subito dopo cosa vuol dire, per rispondere  di no, cioè che volete il classico caffè espresso nella tazzina di porcellana potrete dire “caffè in tazza”.

Ah, una curiosità. Anche se si dice “in tazza” ( non “in tazzina”), sappiate che sarà sempre in una tazzina di porcellana. Mai nella tazza grande, che si usa per il latte o il the. Salvo, in alcuni bar, se chiedete il “caffè americano” che è un caffè molto lungo, spesso a base di orzo, vi può essere servito in un bicchiere o tazza. Ma sappiate anche, senza offesa per gli americani o gli altri popoli, che il caffè americano per noi Italiani non è vero caffè, quanto piuttosto una bevanda diversa. Per noi il caffè è il caffè espresso.

Caffè al vetro: caffè espresso servito in un piccolo bicchiere ( bicchierino) di vetro. Vi sembrerà strano, ma molte persone lo preferiscono alla tazzina di porcellana. Perché il sapore del caffè cambia non solo per la qualità del caffè  ( si chiama miscela: vi sono diverse miscele di caffè), per la qualità dell’acqua e della macchina utilizzata, ma anche per il tipo di supporto in cui si versa. Provate e vedete se riuscite a cogliere la differenza di gusto a parità di acqua e miscela di caffè!

Caffè ristretto: è un caffè espresso con minor liquido nella tazzina, quindi un caffè più denso e spesso cremoso del caffè espresso.

Caffè ristretto al vetro: caffè ristretto in un bicchierino di vetro.

Caffè lungo: è un caffè che invece di essere ristretto come l’espresso è appunto più lungo, cioè  con più acqua. Di solito  diventa di una quantità massimo il doppio dell’espresso. Servito in tazzina.

Caffè macchiato: caffè espresso con qualche goccia di latte, che appunta lo macchia di bianco. Ma il caffè è molto di più del latte. Servito in tazzina di porcellana.

Caffè macchiato freddo: caffè espresso con qualche goccia di latte freddo.

Caffè macchiato caldo: caffè espresso con qualche goccia di latte caldo.

Caffè lungo macchiato freddo: caffè lungo macchiato con poco latte freddo.

Caffè lungo macchiato caldo: caffè lungo macchiato con poco latte caldo.

Caffè ristretto macchiato freddo/caldo: caffè ristretto macchiato con poco latte freddo/caldo.

NB: ovviamente se volete caffè macchiati o caffè lunghi macchiati freddi o caldi non nella tazzina dovrete specificare e aggiungere al vetro. Così la vostra risposta diventerà una bella frase lunga: caffè macchiato freddo/ caldo al vetro ; caffè lungo macchiato freddo/caldo al vetro.

Latte macchiato: a differenza del caffè macchiato, è un bicchiere di latte (  di solito caldo,salvo specificare se volete latte freddo),  macchiato con un po’ di caffè, servito in un bicchiere lungo/alto di vetronon in un bicchierino. Quindi se vorrete poco caffè e molto più latte ordinerete un “latte macchiato” ; se invece volete più caffè e poco latte ordinerete un caffè macchiato freddo/ caldo ( se caffè espresso) o un caffè lungo macchiato freddo/caldo.

Ovviamente, nel latte macchiato potrete specificare se volete il latte freddo e il caffè caldo o viceversa o entrambi caldi o entrambi freddi. Insomma potete usare tutte le combinazioni!

Caffellatte: servito in una tazza o bicchiere grande si tratta di un misto di latte e caffè, spesso in uguale o quasi uguale quantità di latte e caffè. Può essere servito caldo o freddo.

Cappuccino: ( chiamato anche cappuccio) bevanda di caffè e latte montato a vapore, che la rende schiumosa o meglio cremosa e così la differenzia dal latte macchiato, dal caffè macchiato e dal caffellatte, che non sono schiumosi. Servito caldo in una tazza  media di porcellana. La schiuma/ crema copre circa un terzo della tazza e deve essere densa e non ariosa. Prende il nome dal colore che ricorda il colore dell’abito dei frati cappuccini. Come ormai potete immaginare esistono delle varianti di cappuccino: cappuccino scuro e cappuccino chiaro a seconda del minor o maggior dosaggio di caffè e latte che lo rendo più o meno scuro. Su richiesta si può aggiungere una spolverata di cacao in cima.

Marocchino: è un caffè espresso con cioccolato fondente e latte montato a crema. Servito caldo in un bicchierino di vetro.

Caffè con panna. Variante gustosa del caffè espresso o del caffè lungo co aggiunta di panna montata in cima.

Per l’estate, quando fa caldo spesso il caffè non è la bevanda ideale. Per non rinunciarci, ecco che potete ordinare un caffè freddo.

Ecco diversi tipi di caffè freddo, per orientarvi. Sempre sapendo che le varianti possono essere diverse e le più varie non solo da regione  a regione ma anche tra bar e bar di una stessa città. Tipico dell’Italia. J

Caffè in ghiaccio.  E’ un caffè espresso caldo zuccherato versato in un bicchiere con qualche cubetto di ghiaccio.

Caffè shakerato:stessi ingredienti del caffè in ghiaccio, ma viene shakerato e quindi è più spumoso e di norma senza cubetti di ghiaccio. Secondo la tradizione andrebbe aggiunta una crema di whisky o un liquore alla vaniglia.

Crema di caffè o sorbetto di caffè: come il caffè shakerato ma frullato, quindi di norma è più spumoso dello shakerato, appunto creando una crema.

11 komentarzy

Skomentuj wlochysubiektywnie Anuluj pisanie odpowiedzi

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *